จงโคร่ง

จงโคร่ง หรือ หมาน้ำ หรือ กง หรือ กระทาหอง หรือ กระหอง เป็นคางคกชนิดที่ใหญ่ที่สุดที่พบได้ในประเทศไทย บริเวณหลังมีน้ำพิษเห็นเป็นปุ่มชัดเจน ตาใหญ่ ตัวมีสีน้ำตาลดำ ตัวผู้มักปรากฏลายสีเข้มเป็นแถบทั้งขาหน้า และขาหลัง บริเวณใต้ท้องมีสีขาวหม่น ขนาดโตเต็มที่ประมาณ 22 เซนติเมตร ขายาว 6-8 นิ้ว ขาหน้าสั้นกว่าขาหลัง นิ้วเท้ามี 4 นิ้ว สามารถเปลี่ยนสีลำตัวได้ตามสภาพแวดล้อม โดยตัวเมียมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้

จงโคร่งเป็นสัตว์ที่พบได้เฉพาะในป่าดิบชื้น โดยจะอาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำในป่า เช่น ลำธารน้ำตกหรือลำห้วย โดยมักใช้ชีวิตอยู่ในน้ำมากกว่าอยู่บนบก มักหลบอยู่ตามขอนไม้หรือก้อนหินขนาดใหญ่ หากินในเวลากลางคืน อาหารหลักได้แก่ แมลงและสัตว์น้ำขนาดเล็ก

มีเสียงร้องคล้ายสุนัขเห่า จึงได้อีกชื่อหนึ่งว่า “หมาน้ำ” โดยมีพฤติกรรมร้องเป็นจังหวะ ๆ ละ 6-10 วินาที ลักษณะไข่เป็นฟองกลม ๆ อาจติดอยู่ตามขอบแหล่งน้ำที่อาศัย โดยฤดูกาลผสมพันธุ์อยู่ในช่วงฤดูฝนจนถึงต้นฤดูหนาว

พบกระจายพันธุ์ทั่วไปในป่าดิบชื้นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทย พบได้ในภาคเหนือ, ภาคตะวันตกและภาคใต้

ในความเชื่อของคนปักษ์ใต้ จงโคร่งหรือกงเป็นสัตว์นำโชค หากเข้าบ้านใครถือเป็นลางมงคล เชื่อกันว่า(ในบางท้องถิ่น) หากนำเอาหนังจงโคร่งที่ตากแห้งมาเผาไฟ จะมีฤทธิ์เป็นยารมทำให้หลับ แต่ถ้าสูดดมในปริมาณมากอาจมีอันตรายได้ นอกจากนี้ยังมีคนบางพวกที่เอาหนังของจงโคร่งตากแห้ง หั่นฝอย ผสมกับใบยาสูบ มวนเป็นบุหรี่สูบทำให้เมาในทำนองเดียวกับกัญชา ในประเทศไทยมีนักสูบหนังจงโคร่งอยู่บ้าง แต่ในประเทศฟิลิปปินส์นั้นเป็นที่นิยมมาก จนกลายเป็นของต้องห้าม

พระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ เล่าเรื่องจงโคร่งเอาไว้ว่า

อาตมาสมัยนั้นย่ำต๊อกไปตลอดทาง เป็นป่าใหญ่แล้วบรรดาสัตว์ป่าเยอะมาก ไปเจอตัวจงโคร่งก็ในป่านั้นแหละ ครั้งแรกก็ไม่รู้จักหรอก จงโคร่งนี่เป็นคางคกชนิดหนึ่ง บางทีเขาเรียกว่าคางคกไฟ ซึ่งจะมีอานุภาพแปลก ๆ บางอย่างคือ ถ้าเขาหมอบอยู่ สัตว์อะไรบินผ่านมาจะตกลงไปให้เขากินเอง ตอนแรก ๆ อาตมาก็นึกว่า “ถ้านกตกลงไปจะกินได้หรือ ?” พอไปเจอตัวเข้าจริง ๆ เจ้าประคุณเอ๋ย..ตัวเบ้อเร่อเลย อย่างนั้นอย่าว่าแต่นกเลย แม่ไก่ก็ยังกินไหว

พวกตัดช่องย่องเบาเขาจะชอบมาก เขาจะถลกหนังจงโคร่งไปตากแดดให้แห้ง แล้วป่นเป็นผงไปผสมกันปั้นเป็นธูปขึ้นมา เวลาจะเข้าบ้านไหนพอตกค่ำก็ไปจุดเหนือลม รับรองได้ว่าหลับชนิดลากรอบบ้านก็ไม่ตื่นหรอก

วิธีแก้มีวิธีเดียวคือใช้ว่านแสงอาทิตย์ ว่านแสงอาทิตย์โยมอาจเคยเห็น เป็นก้านเขียว ๆ แทงพ้นพื้นขึ้นมาแล้วดอกจะฟู ๆ แดง ๆ กลม ๆ นั่นแหละ ใช้หัวว่านแสงอาทิตย์ตำผสมกับแอลกอฮอล์หรือว่าเหล้าโรงทาจมูกถึงจะฟื้น คนที่ไปจุดถ้าไม่ทาไว้ก่อน ถ้าลมหวนมาโดนก็หลับเหมือนกัน กว่าจะตื่นอีกเป็นวัน ๆ

แต่ว่าขณะเดียวกันว่านแสงอาทิตย์ถ้าเราไปทาส่งเดชโดยที่เขาไม่ได้จุดธูปนี้ จะตาค้างยิ่งกว่าม้าดีดอีก …(หัวเราะ)… ต้องระวังไว้หน่อย

ปัจจุบัน จงโคร่งมีสถานะเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง

ที่มา: Wikipedia, http://www.watthakhanun.com/webboard/showthread.php?t=1702