ทำไมเราจึงหนาวสั่นทั้งที่ตัวร้อนยามจับไข้

ใครที่เคยเป็นไข้ก็จะรู้ว่าบ่อยครั้งที่เราจะรู้สึกหนาวเนื้อตัวสั่น และความรู้สึกว่าหนาวจนตัวสั่นนี้ก็ไม่ค่อยจะดีขึ้นแม้จะห่มผ้าแล้วก็ตาม เอ… ในเมื่อเราตัวร้อนจี๋ด้วยไข้ ทำไมเรากลับหนาวสะท้านไปทั้งตัวแบบนี้ล่ะ?

แบบนี้เราต้องทำความเข้าใจก่อนว่า ทำไมเราถึงเป็นไข้เมื่อไม่สบาย อาการไข้เป็นมาตรการตอบโต้เชื้อโรคในร่างกายของเราครับ เพราะว่าเชื้อโรคทั้งหลายที่เข้ามาอาศัยในร่างกายของเราจะแพร่พันธุ์ได้ดีที่อุณหภูมิร่างกายปกติ (เราอยู่ร่วมกันมาน๊านนาน มาก ๆ จนต่างฝ่ายต่างวิวัฒน์ปรับตัวให้อยู่ร่วมกันได้) ทีนี้ร่างกายของเราก็พัฒนามาตรการ”เฉพาะกาล”ตอบโต้ผู้รุกรานนี้โดยสามารถเพิ่มอุณภูมิร่างกายขึ้นได้ เพื่อให้ไม่เหมาะสมกับการแพร่พันธุ์ของเชื้อโรค เปิดทางให้ภูมิคุ้มกันได้เปรียบ และเข้ากำจัดเชื้อที่รุกรานให้หมดไป และที่บอกว่าเป็นมาตรการเฉพาะกาลก็เพราะร่างกายของเราเองก็ไม่เหมาะกับอุณหภูมิที่สูงขึ้นนี้ด้วยนั่นเอง

ปัญหามันอยู่ตรงนี้แหละครับ…

อธิบายกลไกแบบง่ายๆว่า ร่างกายของเราจะมีตัวควบคุมอุณหภูมิ เหมือนกับเทอร์โมสตัทในเครื่องปรับอากาศนั่นแหละครับ ทำงานด้วยหลักการเดียวกัน คือคอยดูว่าอุณหภูมิในขณะนั้นเป็นไปตามต้องการไหม ถ้าร้อนไปก็ทำให้เย็นลง ถ้าเย็นไปก็ทำให้ร้อนขึ้น ส่วนควบคุมอุณหภูมินี้ก็คือสมองส่วนไฮโปธาลามัส ซึ่งฝรั่งเรียกกระบวนการนี้ว่า Hypothalamic Thermoregulation (การควบคุมอุณหภูมิโดยไฮโปธาลามัส)

เมื่อมีเชื้อโรครุกราน ผลของการโจมตีนี้จะเกิดขยะที่เรียกว่า ไพโรเจน (pyrogen) ซึ่งจะไปกระตุ้นให้เทอร์โมสตัท(ไฮโปธาลามัสของเรา) ปรับตั้งอุณภูมิใหม่ให้สูงขึ้น… และ อย่างว่าแหละครับ การรับรู้ ความจริงทั้งหมดทั้งสิ้นของเรา ล้วนแต่เป็นสิ่งที่สมองเราบอกให้เชื่อทั้งนั้น เมื่อไฮโปธาลามัสบอกว่า นี่ไม่ใช่อุณภูมิปกติ(ที่ไฮโปธาลามัสต้องการ) ฉันว่านี่ต่ำไป ฉันตั้งอุณภูมิที่เรียกว่า”ปกติ”ไว้สูงกว่านี้ ร่างกายทั้งหมดของเราจึงเข้าใจไปว่า โอยนี่มันหนาวเหลือเกิน จากนั้นก็พากันสร้างความร้อนให้เพิ่มขึ้น ไม่ว่าจะเพิ่มความดันโลหิต ขยายหลอดเลือดเพื่อเปิดทางให้เลือดพาความร้อนไปยังส่วนต่างๆได้มากขึ้น หรือสั่งให้รูขุมขนหดตัว ปิดทางเข้าออกของความร้อนในร่างกาย และช่วยให้ขนที่ลุกชันกักชั้นอากาศร้อนไว้ไม่ให้ถูกพัดออกไปด้วยลม รวมถึงมาตรการขั้นสุดอย่างสั่งให้กล้ามเนื้อทั้งหลายหดตัวเป็นจังหวะเพื่อสร้างความร้อน กลายเป็นอาการสั่น ยามเราหนาวยะเยือกนั่นเองครับ

และด้วยเป็นความรู้สึกหนาวที่เกิดเพราะสมองสั่ง การห่มผ้าก็เลยไม่ได้ผล จนกว่าทั้งหมดทั้งสิ้นจะเพิ่มความร้อนไปจนถึงจุดที่ไฮโปธาลามัสตั้งไว้ อาการหนาวสะท้านก็จะทุเลาลงในที่สุดครับ และถ้ามาตรการเพิ่มอุณหภูมินี้ได้ผล สามารถยับยั้งการแพร่กระจายของเชื่อโรคได้ เมื่อกองทหารอย่างภูมิคุ้มกันของร่างกายกำจัดเชื่อโรคได้หมดไป ไฮโปธาลามัสก็สั่งยกเลิกมาตรการเฉพาะกาลนี้ลง โดยปรับเทอร์โมสตัทให้ลงไปอยู่ที่อุณหภูมิร่างกายปกตินั่นเองครับ

ที่มา: http://mcot-web.mcot.net/lively/content.php?id=54cf1088be047004738b45b7