โปรดเกล้าฯ ให้ พระยาราชสุภาวดี เป็นแม่ทัพใหญ่ฝ่ายตะวันออก
ทางเจ้าพระยานครราชสีมา เมื่อหนีออกจากเมืองขุขันธ์นั้นได้ไปตั้งพักพล ครัวสยามอยู่ในกลางป่า ครั้นรู้ว่าบ้านเมืองของตนเสียแล้วแก่เจ้าอนุ คิดจักยกกองทัพกลับมาสู้รบกับลาวบ้างก็ไม่ได้ เพราะคนในกองทัพของตนรู้ว่า บ้านเมืองแตกเสีย แก่ลาวแล้ว ไพร่พลจากเมืองราชสีมาที่หนีเข้าป่า ก็ตามมาพบครอบครัวมากนัก เหลืออยู่แต่คนที่สนิทติดตามหาตน อยู่ประมาณ สองร้อยเศษ น้อยตัวนักจักคิดกู้บ้านกู้เมืองคืนจากลาวล้วนคิดแต่หนีเอาตัวรอดไปกับครัวตน
เอนก นาวิกมูล นักค้นคว้าประวัติศาสตร์ เขียนไว้ว่า ธรรมเนียมการส่ง ส.ค.ส. เป็นเรื่องที่ไทยเราได้รับแบบอย่างมาจากฝรั่ง พระมหากษัตริย์ของไทยที่ทรงเริ่มส่ง ส.ค.ส. และอาจเป็นบุคคลแรกในประเทศที่ส่ง ส.ค.ส. คือพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 หลักฐานเก่าที่สุดคือหนังสือพิมพ์บางกอกรีคอร์ดเดอร์ ฉบับวันที่ 13 ม.ค.2409 ในโอกาสขึ้นปีใหม่ ปี ค.ศ.1866 หรือตรงกับ พ.ศ.2409
การรวมพล จัดทัพที่เมืองสระบุรี เพื่อโจมตีทัพลาวเจ้าอนุ
พระยาสุริยภักดี(ป้อม) ไปราชการสักเลขเมืองลาว กลับมาพบเจ้าอนุ ๆ ยอมปล่อยให้กลับลงมากรุงเทพฯนั้น พระสุริยภักดีลงมาเถิงกรุงเก่า ก็พบเรือพระที่นังกรมพระราชวังบวรฯ ทอดประทับอยู่ จึ่งแวะเข้ากราบทูลชี้แจง การที่ตนได้ไปมาประสบ เหตุด้วยเจ้าอนุทุกประการ แล้วก็รีบล่องเรือลงมากรุงเทพฯ เข้าเฝ้าพระกรุณาในท้องพระโรง กราบบังคมทูลมูลเหตุแลประพฤติเหตุ แล้ว ได้กราบบังคมทูลพระกรุณาว่า “เมื่อลงมาเถิงกรุงเก่าพบกรมพระราชวังบวรฯ ที่นั้น ได้กราบทูลพฤติเหตุทุกประการแล้ว กรมพระราชวังฯ ได้ทรงรู้การที่เจ้าอนุ ตั้งค่ายทางไปมาทุกอย่างทุกประการ ตามที่ข้าพระพุทธเจ้า ได้เหนมาแล้ว”
การจัดทัพฝ่ายสยามในกรุงเทพมหานคร
ฝ่ายที่กรุงเทพมหานคร เมื่อเดือนสาม ปีจอ อัฐศกนั้น พระไชยวิชิต ผู้ รักษากรุงเก่า เมื่อหนังสือบอกลงมา กรุงเทพฯ ฉบับ ๑ วางยังศาลาเวรมหาดไทย เจ้าพระยาอภัยภูธร(น้อย) ที่สมุหนายก นำหนังสือบอกกรุงเก่าขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณา ใจความว่า ราษฏรทั้งหลายเหนพวกลาวเมืองเวียงจันทร์ ลงมากวาดต้อนครอบครัวชาวเมืองสระบุรีพาขึ้นไปเป็นอันมาก เหตุผลต้นปลาย ประการใด ยังไม่รู้เกล้ารู้กระหม่อม แต่ได้ใช้ให้กรมการขึ้นไปสืบแล้วยังไม่กลับลงมา ถ้าได้ความประการใดจึ่งจักบอกลงมา กราบบังคมทูลพระกรุณาต่อครั้งหลัง
การยุทธที่เขาน้ำพุ
ฝ่ายพระณรงค์สงครามแม่ทัพครัวสยามเมืองราชสีมา เหนลาวเลิกทัพถอยไปดั่งนั้นแล้ว ก็ไม่ได้ติดตามตีทัพลาว เพราะทัพลาวล่าไปโดยไม่สู้บอบช้ำจึ่งสั่งทัพทั้งหลายไม่ให้ตาม ตัวเองขี่ม้าพาพลทหารกลับเข้าค่าย แล้วสั่งให้ หลวงพลอาษา นายด่านจันทึก ขึ้นม้าคุมทหารม้าห้าสิบม้ารีบไปสืบข่าวทัพลาว ว่าจักตั้งพักพลอยู่ที่ใดให้รู้การโดยละเอียดมา
หลวงพลอาษาขึ้นม้านำพลทหารไปสืบข่าวได้ความแล้ว กลับมาแจ้งข้อราชการกับพระณรงค์สงครามว่า ได้เหนลาวล่าไป หยุดพักพลตั้งค่ายมั่นอยู่ที่ตำบลน้ำพุสามค่าย ค่ายตั้งห่างกันประมาณยี่สิบเส้น ไม่เหนชักปีกกาเถิงกันทั้งสามค่าย ค่ายใหญ่ตั้งห่างไกล ลำธารน้ำประมาณ ๑๐ เส้น แต่ยังไม่ได้ขุดร่องสนามเพลาะทุกค่าย แลลาวยังกำลังปักกรุย ลงมาตามชายป่าเชิงเขาเป็นวงภาส พิจารณาดูคาดว่าลาวจักตั้งเป็นค่ายปีกกาลงมาตามเชิงเขาอีกหลายค่าย เมื่อดูนั้นได้ขึ้นต้นไม้สูงดูทั่วทุกกองทัพลาว เหนพลลาวกำลังตัดต้นไม้ปิดหนองน้ำลำธารที่ทางเราจักไปนั้นหลายแห่ง
การยุทธที่ทุ่งสำฤทธิ์
ในครัวสยามไพร่พลเมืองราชสีมาที่ถูกกวาดต้อนไปเวียงจันทร์ มีข้าหลวง กรมการ ไพร่ทหารปะปนผสมกันไป มากมายนับหมื่น มีนายกองทะลวงฟันอาทมาต ในกองทัพพระองค์เจ้าขุนเณร ชื่อว่าพระณรงค์สงคราม เชี่ยวชาญการรบกลางแปลง แลกองโจร ครั้งศึกลาดหญ้าเมืองราชบุรี ได้ไปราชการหัวเมืองตะวันออก เป็นที่จางวางส่วยทอง เมืองนครราชสีมา ก็จำต้องถูกผสมกวาดต้อนไปพร้อมด้วยข้าราชการ กรมการเมืองราชสีมาด้วย
บันทึกลับการสงครามศึกเวียงจันทร์
๑. ปฐมเหตุ ศึกเจ้าอนุวงศ์-เวียงจันทร์
เดิม เจ้าอนุวงศ์ เจ้าเมืองเวียงจันทร์ ลงมาช่วยในการพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ณ กรุงเทพฯ ครั้นเจ้าอนุวงศ์จักกลับขึ้นไปเวียงจันทร์ จึ่งได้เข้าไปกราบทูลถวายบังคมลาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ(ขณะนั้นทรงกรม เป็นพระราชวังบวรฯ) แล้วเจ้าอนุกราบบังคมทูลพระกรุณา ขอพระราชทานพวกหม่อมละครเล็ก ๆ ผู้หญิงข้างในซึ่งเป็นละครชั้นเล็กในรัชกาลที่ ๒ นั้น กับขอพระราชทานเจ้าคำลาว ชาวเวียงจันทร์ซึ่งตกมาแต่ครั้ง พระเจ้าตากกรุงธนบุรีนั้นด้วย พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัว ไม่พระราชทานให้ตามเจ้าอนุ ขอสักอย่างเดียว
คำว่าบอยคอต (Boycott) ปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรกในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ในช่วงเวลาดังกล่าว บรรดาชาวนาชาวไอริชที่เช่าที่ดินของเจ้าของที่ดินชาวอังกฤษต่างรู้สึกเจ็บ แค้นที่ถูกขูดรีดและกดขี่จากเจ้าของที่ดิน พวกเขาจึงรวมตัวกันตั้งกลุ่มต่อต้านในปี ค.ศ. 1880 โดยใช้ชื่อว่าสันนิบาตที่ดิน ซึ่งกลุ่มนี้จะดำเนินการต่อต้านเจ้าของที่ดินผู้ขูดรีดโดยใช้วิธีที่ปราศจาก ความรุนแรงหรืออหิงสาและหนึ่งในเป้าหมายแรกที่กลุ่มสันนิบาตที่ดินดำเนินการ ต่อต้านก็คือเจ้าของที่ดินชาวอังกฤษผู้หนึ่งในเมืองมาโย
“ขอร้องเถอะ อย่าปล่อยฉันตกลงไป”
เป็นคำพูดสุดท้ายที่หลุดออกจากปากของผู้หญิงคนหนึ่ง ที่ได้รับการบันทึกว่าเป็นสตรีคนแรกในประวัติศาสตร์ของสหรัฐอเมริกา ที่ ถูกลงโทษตัดสินประหารชีวิตด้วยการแขวนคอ
ผู้หญิงที่คงไม่อยากได้รับเกียรติให้จารึก ชื่อเป็นเบอร์หนึ่งคนนี้คือ นางแมรี เซอร์แรทท์ แมรีถูกพิพากษาว่ามีความผิดใหญ่หลวง ฐานเป็นผู้สมคบคิดกันลอบสังหารอับราฮัม ลินคอล์น ประธานาธิบดีผู้โด่งดังที่สุดคนหนึ่งของสหรัฐอเมริกา
กลับเข้าเรื่องของเรา หลังจากกลุ่มพยัคฆ์ทมิฬขับไล่ทหารอินเดียออกจากเกาะศรีลังกาสำเร็จแล้ว พวกเขาก็ดำเนินการเข้ายึดครองเมืองจาฟนา ปราบปรามกลุ่มเคลื่อนไหวชาวทมิฬอื่นๆจนหมด ตั้งตัวเป็นตัวแทนของการแบ่งแยกดินแดนทมิฬแต่เพียงผู้เดียว
งานแรกที่กลุ่มพยัคฆ์ทมิฬทำหลังจากตั้งตัวได้คือการฉีกสัญญาพันธมิตรกับรัฐบาลศรีลังกา (จากกระทู้ก่อน ท่านได้ทราบว่ารัฐบาลศรีลังกาสงบศึกกับพวกพยัคฆ์ทมิฬชั่วคราว และยังส่งอาวุธสนับสนุนเพื่อให้ขับไล่อินเดียออกไป) พวกเขายกพลไปล้อมจังหวัดทางตะวันออกของศรีลังกา สั่งให้ตำรวจของรัฐบาลศรีลังกาวางอาวุธพร้อมทั้งถอนกำลังออกไปจากเมืองให้เร็วที่สุด
ประธานาธิบดีศรีลังกาเวลานั้นคือนายเปรมดัส มีความคิดว่าไหนๆพวกพยัคฆ์ทมิฬก็เคยช่วยกันขับไล่อินเดีย แล้วก็เป็นคนศรีลังกาเหมือนกัน ไม่อยากจะแตกหัก เลยยอมอ่อนข้อให้โดยการสั่งให้พวกตำรวจวางอาวุธและถอนกำลังออกจากเมือง
นายเปรมดัส